In mijn transformatieklussen en trainingen gebruik ik graag het Tuckman-model om aan te geven dat teams door verschillende fasen gaan en dat je als veranderaar de taak hebt om regelmatig teams te plotten in dit model. Steeds vaker kom ik erachter dat teams niet chronologisch netjes door de verschillende fasen bewegen maar kriskras. Is Tuckman dan ‘useless’?
Het Schaap
Het schaap wil liever niet opvallen en wil ‘erbij horen’. Kuddegedrag is misschien de beste omschrijving. Nieuwe teams of teamleden kijken graag eerst even de kat uit de boom. Ze moeten de mores nog leren. Ze zijn geneigd zich te bewegen volgens de norm en richtlijnen. Dat is natuurlijk heel logisch. Als nieuweling wil je niet meteen de koe bij de horens vatten door de knuppel in het hoenderhok te gooien. Eerst maar eens kijken hoe hier de hazen lopen.
Schaap interventies
Disclaimer: er is feitelijk helemaal niets mis met de houding en het gedrag van dit team. Willen we echter dat dit team zich agile gaat bewegen en dus aan het experimenteren slaat? Dan is het waardevol om ze te begeleiden naar autonomie en zelfvertrouwen. Daar is geen blauwdruk voor. Wel heb ik door mijn ervaring geleerd dat het kan helpen om deze teams te begeleiden naar psychologische veiligheid. Een werkvorm die ik hiervoor graag gebruik is Journey Lines van Lyssa Adkins.
Verbinding zoeken met andere teams binnen een afdeling of organisatie kan ook helpen bij het wegkomen van kuddegedrag. Daar zullen teamleden zien dat ze niet zozeer ‘by the manual’ hoeven te werken. Er ontstaat ruimte voor improvisatie en verbeteringen. Zo’n team gaat ander gedrag laten zien. Het kan voorkomen dat dit, volgens de organisatie, onwenselijk gedrag is. Mijn enige grenzen zijn dan de normen en waarden van de organisatie. Als die netjes binnen de lijntjes blijven: laat een team maar vrijuit experimenteren.
Doe je niets met een schaap? Dan transformeert die vaak in een kameel.
De Kameel
Er is veel gelijkenis met het schaap. Ze hebben allebei een vleugje naïviteit en een “gebonden geest”. Team Kameel is angstig om tot een eigen opvatting te komen maar zal zich altijd aanpassen door zich te schikken naar allerlei wetten en verordeningen. De kameel is een lastdier. Het zal zelfs netjes knielen om last eenvoudiger op zijn rug te laten tillen. Dit is dan ook het onderscheid met een schaap. Waar schapen nog wel eens wegrennen, zegt de kameel: “Kom maar op, schouders eronder, niet zeuren en gewoon doorgaan.” Ik herken deze teams aan een bepaalde gelatenheid, misschien zelfs (verander)moeheid. De kameel komt er uiteindelijk achter dat, wat het allemaal meezeult, best zwaar is. Als je niet uitkijkt, zakt het ineens door de hoeven. Vaak zonder vooraankondiging, zonder gebrul. Om het kameel dan nog rechtop te krijgen kost veel moeite. Beter kun je het voor zijn.
Kameel interventies
Persoonlijk vind ik dit de moeilijkste teams. Het zijn teams die vaak langer met elkaar en in de organisatie werken. De blik staat wat dof en op oneindig. Je herkent ze makkelijk omdat ze vermoeidheids-taal gebruiken: “Dit is trekken aan een dood paard.”, “Om alle kikkers in de kruiwagen te houden, moeten we gewoon doen wat gevraagd wordt.” of “Dit hebben we al zo vaak geprobeerd, maar we kunnen beter op oude voet doorgaan.” De gevaarlijkste uitspraak van een kameel is “Er zitten hier mensen tegen een burn-out aan.” Een kameel moet weer leren spelen. Hier helpt niet één interventie maar vaak een reeks aan interventies. Ik ga hier dus ook geen blauwdruk geven maar wat kan helpen is om:
- spelletjes te doen (ja, zakelijk zakdoekje leggen helpt echt…)
- te leren prioriteren (daar zijn legio vormen voor)
- Pokerplanning te introduceren.
Wordt een kameel verwaarloosd, dan blijft het vaak een kameel. Het zal hooguit verhuizen naar een ander circus. Met een beetje geluk staan er leeuwen op tussen de kamelen en gebeuren er spannende nieuwe dingen.
De Leeuw
Volgens Nietzsche: “De leeuw is de verdediger van de intellectuele eerlijkheid.” De leeuw komt in verzet, trekt zich terug in de woestijn waar hij brullend roept ‘ik wil, ik wil’. Hij schudt daarbij alle opgedrongen waarden en regels af. De leeuw weet wie hij is en zal vechten voor zijn eigen rechtvaardigheid. Sommige schapen kunnen de transformatie van een kameel nog weleens overslaan, om meteen een leeuw te worden. Dit team is op zoek naar autonomie en rechtvaardigheid en is bereid daar veel voor op te offeren. Prooien kunnen andere teams of management zijn. En soms offeren ze elkaar op, als waren het kannibalen. Haantjesgedrag ligt hier op de loer. Leeuwen heb je echter nodig voor een gezond systeem, net zoals wolven. Brullen om het brullen helpt teams en organisaties niet verder. Iets meer balans graag.
Tip: het kan handig zijn om af en toe een leeuw naar binnen te fietsen om doodgewaande verandering weer tot leven te wekken. Tussen leeuwen scherpen we onze zintuigen, worden we scherp en weten we weer waarom we doen wat we doen.
Leeuw interventies
Het is wenselijk om onnodige woede van leeuwen te temmen. Het brullen heeft allemaal weinig om het lijf en leidt eerder tot ontwijkgedrag (want gevaarlijk, die tanden) dan tot verbinding en een beweging naar agile verandering. De leeuw is niet in staat tot het scheppen van nieuw leven en nieuwe waarden. Dus moet er iets gebeuren. Ook hier geldt weer: er is geen gouden regel voor het doorbreken van patronen. Één van mijn favorieten is het 1-op-1 coachgesprek, gebruikmakend van ‘Arc Coaching Conversation’. Dit kost tijd want je kunt niet alle leeuwen in Team Leeuw over 1 kam scheren. Dit kost tijd en is altijd maatwerk. In een 1-op-1 gesprek komt de manifesteer-drang van een leeuw minder goed tot zijn recht. Je kunt dan samen een gewoon goed gesprek houden over wat de leeuw bezighoudt. Vergeet niet: de leeuw heeft het vaak het beste voor met het team en de organisatie. Hij doet vaak precies het verkeerde met de juiste motivatie. Zo’n coachingsgesprek heb je niet zomaar onder de knie. Ik heb ook moeten oefenen in een internationaal gezelschap.
Gratis aanbod: wil je meer weten? Neem dan contact op. Ik help je graag verder.
Het Kind
Het kind neemt zijn spel erg serieus. Kijk maar hoe geconcentreerd kinderen kunnen spelen. Het neemt zichzelf echter wat minder serieus. Het kind kent noch waarheid, noch moraal, maar ontwerpt op spelende en frivole wijze steeds nieuwe, wisselende waarden. Het kind is -zo goed als- zonden-vrij en mede daardoor geloofwaardig. Een nee is een onomwonden nee, net zoals een ja onomwonden en zonder dubbele agenda is. Kinderen zijn eerlijk, ook als dat soms niet wenselijk is. Team Kind is een spiegel van de organisatie. Dit team vindt het leuk om te spelen en geniet daar duidelijk van. Intuïtie is vaak de beste raadgever van het kind. Team Kind is slim naïef en daarmee heel anders dan Team Schaap of Team Kameel. Dit team leert ook sneller. Het kinderbrein is gewoon flexibeler.
Kind interventies
Niet nodig. Hooguit moet je ergens een pleister plakken als het zich weer eens bij het experimenteren bezeerd heeft. Voor de rest: genieten!
Fan van Team Kind
Ik ben de grootste cheerleader van Team Kind. Het is alleen jammer dat in mijn werk het soms lastig is om lang te genieten van het kind. Als we een organisatie vol met spelende kinderen hebben, is het echt tijd dat deze opvoeder het huis verlaat.
En maar hopen dat ze nooit opgroeien. Anders ben ik er weer als de kippen bij.
